CHAŁKI, PLECIONKI I KUKIEŁKI

Odkąd pamiętam, chałka towarzyszyła mi w śniadaniowych smakołykach. Spieczony wierzch, miękki środek. Należę do tych, którzy wolą bez kruszonki. Kiedyś ze świeżym masłem i żółtym serem. Dziś z margaryną, od niedawna z Osełką od WEGE SIÓSTR i dżemem truskawkowym. Upieczenie wegańskiej chałki jest tak banalne, że każdy potrafi ją zrobić. Na blogu jest przepis na dyniową, ale ta jest moja ulubiona. Z dużą ilością rodzynek. Mogę zjeść sam w całości. Szczególnie, jeśli jest jeszcze ciepła. A teraz trochę historii o chałce, plecionkach i kukiełkach. Skąd się wzięły w naszej kuchni i dzięki komu.

W czasach PRL-u chałka była powszechnie dostępna. W zasadzie był to jeden z nielicznych wypieków ze słodką nutą. Raczej mało, kto się wtedy zastanawiał, skąd pojawiła się w naszej sztuce piekarskiej. Dziś już większość wie, że chałka to szabasowe pieczywo Żydów. Słowo chałka w języku hebrajskim oznacza OFIARĘ. Wypiekane z gładkiej mąki najwyżej jakości. Na ziemiach polskich pojawiły się już w średniowieczu. Symbolizuje mannę, a serweta, która przykrywa wypiek, rosę. Pobłogosławienie chałki podczas szabasu to chamoci. Podawana biesiadnikom wraz w solą. Chałka polska różni się od żydowskiej pod wieloma względami. Polska jest słodka z kruszonką i na mleku, żydowska neutralna w smaku, bez kruszonki i na wodzie.

Kuchnia regionalna z czasem zaczęła wzbogacać się w wypieki o chałkowym charakterze. Nazywane często kukiełkami (podegrodzka, uszewska) w Małopolsce lub plecionkami w województwie świętokrzyskim (wólecka chałka pleciona). Kukiełka podegrodzka (wypiekana we wsi Podegrodzie na Sądecczyźnie), to prawdziwy olbrzym. Jej rozmiary dochodzą nawet do 1,5 metra, a waga do 10 kg. Kukiełkę dawano, jako prezent dla dziecka od chrzestnych (lachowski zwyczaj, zwany wiązowinami). Niesamowite jest to, że do ciasta dodawano szafran, a dodam, że tradycja wypieku ma przeszło 100 lat.

Zdjęcie z Muzeum Etnograficznego w Warszawie

Kolejna kukiełka z Małopolski, to uszewska. Pochodzi z miejscowości Uszew w gminie Gnojnik. Tradycja wypieku sięga aż XIV wieku. Były prezentem z okazji urodzin dziecka. Wyjątkową barwę wierzchu, uzyskuje się dzięki glazurze z mąki i wody. Tradycja wypieku chałki wóleckiej, pochodzi z czasów przedwojennych. Receptura powstała w pałacu Kołłątajów na terenach Puszczy Sandomierskiej. Do dziś mieszkańcy Woli Wiśniowej, wypiekają chałki. Na koniec się przyznam, że jestem beztalenciem w zaplataniu chałek. Zawsze powstaje rozrośnięta pokraka, ale i tak liczy się smak 😉

SKŁADNIKI:

– 3 szklanki mąki pszennej tortowej + 1 łyżka
– 1 szklanka dowolnego mleka roślinnego
– 50 g świeżych drożdży
– 4 łyżki cukru
– 3 łyżki oleju rzepakowego
– 1 szklanka rodzynek (opcjonalnie)

WYKONANIE:

– do miski wkruszyć drożdże, dodać ½ szklanki ciepłego mleka, 1 łyżkę mąki i cukru. Wymieszać, przykryć i odstawić na 15 minut w ciepłe miejsce
– w reszcie mleka rozpuścić 3 łyżki cukru
– do zaczynu dodać pozostałe mleko, mąkę, rodzynki i olej. Wyrabiać ciasto przez minimum 10 minut. Ciasto powinno być miękkie, elastyczne i nie kleić się do dłoni. Włożyć do miski, przykryć i odstawić w ciepłe miejsce na godzinę
– ciasto ponownie wyrabiać przez chwilę. Podzielić na 3 równe części i utoczyć z nich równej wielkości wałki. Wałki zaplatać jak warkocz. Ułożyć na blasze wyłożonej papierem do pieczenia. Przykryć i wstawić na 20 minut w ciepłe miejsce
– wierzch posmarować słodkim mlekiem roślinnym
– piec około 25 minut w 180°C, grzanie góra/dół, półka poniżej środka

Wydrukuj jako PDF